Agroekologia odpowiedzią na europejskie wyzwania rolne, społeczne i środowiskowe
Europejski Komitet Regionów zaproponował kompleksowy zestaw środków wspierających agroekologię w UE. Agroekologia zmniejsza ślad węglowy rolnictwa, sprzyja odbudowie różnorodności biologicznej, przywraca żyzność gleby, zapobiega zanieczyszczaniu powietrza i wody, zwiększa odporność ekonomiczną i społeczną gospodarstw rolnych oraz zapewnia zdrową i dostępną żywność. Rolnictwo zajmuje połowę terytorium lądowego Europy i emituje 10% rocznych emisji dwutlenku węgla w UE. Reforma wspólnej polityki rolnej w celu zmiany praktyk rolniczych ma kluczowe znaczenie dla realizacji Europejskiego Zielonego Ładu – unijnej strategii osiągania neutralności klimatycznej do 2050 r.
Guillaume Cros (FR/Zieloni) , wiceprzewodniczący Rady Regionalnej Oksytanii i sprawozdawca przygotowanej przez KR opinii w sprawie agroekologii , powiedział: Pandemia ujawniła słabości naszego zglobalizowanego systemu rolnego i żywnościowego. Europejskie rolnictwo wymaga transformacji agronomicznej, społecznej i terytorialnej, która zapewni większą zrównoważoność i odporność. Agroekologia jest odpowiedzią na wiele wyzwań, jakie stoją przed nami: potrzebę obniżenia emisyjności rolnictwa, odbudowy bioróżnorodności, przywrócenia żyzności gleby i zwiększenia odporności ekonomicznej i społecznej gospodarstw rolnych, by móc zapewnić wszystkim zdrową, lokalną żywność po przystępnych cenach. Bazująca na sieci małych i średnich gospodarstw agroekologia może również odgrywać zasadniczą rolę w rewitalizacji obszarów wiejskich w całej UE.
KR z zadowoleniem przyjmuje apel o znaczące przekształcenie polityki rolnej, jaki Komisja wystosowała w strategii „od pola do stołu” . KR zaleca jednak, by zapowiedziane w tej strategii nowe przepisy dotyczące zrównoważonych systemów żywnościowych obejmowały ramy prawne zobowiązujące do rozpoczęcia autentycznej transformacji agroekologicznej.
Członkowie KR-u są zgodni, że trwająca obecnie reforma wspólnej polityki rolnej (WPR) jest niepowtarzalną okazją do zazielenienia sektora rolnego, zmniejszenia jego negatywnego wpływu na środowisko i zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego w UE.
Agroekologii, opartej na małych i średnich gospodarstwach, nie da się rozwinąć, jeżeli płatności bezpośrednie w ramach WPR nadal będą przydzielane na hektar, a nie na osobę aktywną w gospodarstwie. KR proponuje stopniowe przejście od płatności podstawowej na hektar do płatności podstawowej uzależnionej od liczby osób pracujących w gospodarstwie oraz przydzielenie płatności bezpośrednich przede wszystkim na małe i średnie gospodarstwa agroekologiczne.
Członkowie KR-u wzywają Komisję Europejską do przedstawienia wniosku dotyczącego nowej europejskiej dyrektywy w sprawie gleb rolnych, aby powstrzymać spadek zawartości materii organicznej w glebie, zatrzymać erozję i priorytetowo traktować życie glebowe w praktykach rolniczych.
KR apeluje do Komisji Europejskiej i państw członkowskich, by dalej promowały rozwój krótkich łańcuchów dostaw. Zaleca szkolenia techniczne i doradztwo w zakresie krótkich łańcuchów dostaw i przetwarzania produktów rolnych na małą skalę.
Członkowie apelują o przyjęcie nowych przepisów dotyczących gruntów rolnych i zabudowy, rozwijanie chronionych obszarów rolnych, tworzenie gospodarstw pokazowych w dziedzinie agroekologii, a także o narzędzia do monitorowania realizacji transformacji agroekologicznej.
Unijne zgromadzenie władz lokalnych i regionalnych wzywa, by opracowano prawodawstwo UE wykluczające nasiona zmodyfikowane genetycznie lub zmutagenizowane oraz by zaprzestano przywozu produktów rolnych, które nie spełniają europejskich społecznych i środowiskowych norm produkcji.
Aby przyspieszyć transformację ekologiczną w rolnictwie, KR zaleca państwom członkowskim wprowadzenie systemu premii i kar w ramach ekoprogramów nowej wspólnej polityki rolnej. Na przykład: premia za większą dywersyfikację upraw finansowana z obniżki nałożonej z powodu stosowania nawozów chemicznych, pestycydów i antybiotyków, premia za hodowlę pastwiskową finansowana z obniżki nałożonej z powodu emisji gazów cieplarnianych, wypłacana proporcjonalnie do liczby hodowanych przeżuwaczy. Ekoprogramy powinny stanowić co najmniej 30% środków pierwszego filaru.
Aby poprawić zdrowie publiczne i dobrostan zwierząt, a także odwrócić globalne ocieplenie i zapewnić producentom zrównoważony tryb życia, członkowie KR-u nalegają na przekształcenie obecnej hodowli w hodowlę prowadzoną na ludzką skalę, przewidującą w jak największym stopniu chów wolnowybiegowy i samowystarczalność w żywieniu zwierząt. KR wzywa do zaprzestania chowu klatkowego, o co zaapelowano w niedawnej inicjatywie obywatelskiej i w opinii KR-u w sprawie reformy WPR .
Aby zachęcić do zrównoważonej konsumpcji i produkcji, KR proponuje obniżenie podatku VAT na produkty ekologiczne, lokalne i sezonowe, wprowadzenie bonów żywnościowych na produkty „z najbliższej okolicy” oraz wykorzystywanie znacznego odsetka takich produktów w gastronomii.
KR proponuje „długie umowy na innowacje agroekologiczne” między grupami rolników a władzami lokalnymi lub regionalnymi oraz podkreśla potrzebę wzmocnienia pozycji rolników w łańcuchu wartości w sektorze spożywczym.
Członkowie KR-u wzywają UE do koordynowania i animowania sieci gmin, które zdecydowały się podjąć działania na rzecz odpornych i zrównoważonych systemów rolniczych i żywnościowych, tak jak to miało miejsce w przypadku Porozumienia Burmistrzów w sprawie Klimatu i Energii.
Opinia KR-u w sprawie agroekologii została przyjęta na sesji plenarnej Europejskiego Komitetu Regionów w dniach 3–5 lutego 2021 r.
Kontekst:
W sprawozdaniu na temat stanu środowiska na 2020 r. Europejska Agencja Środowiska (EEA) ostrzega, że Europa stoi w obliczu wyzwań środowiskowych o niespotykanej dotąd skali i pilności.
Zielony Ład w terenie to nowa inicjatywa Europejskiego Komitetu Regionów, której celem jest zapewnienie miastom i regionom centralnego miejsca w działaniach związanych z Europejskim Zielonym Ładem i zadbanie o to, by zarówno unijna strategia zrównoważonego wzrostu, jak i plany odbudowy po pandemii COVID-19 przełożyły się na bezpośrednie finansowanie dla miast i regionów oraz konkretne projekty dla każdego obszaru. Realizację tej inicjatywy rozpoczęto 15 czerwca 2020 r. od utworzenia specjalnej grupy roboczej złożonej z 13 członków . Komunikat prasowy można przeczytać tutaj.