Czytamy projekt ustawy implementującej dyrektywę Single Use Plastics. Jakie najważniejsze przepisy zawiera?
Sejm rozpoczyna prace nad ustawą implementującą unijną dyrektywę Single Use Plastics (SUP) – 7 lutego projekt ustawy został skierowany do I czytania w komisjach sejmowych. Polska ma w tym zakresie poważne opóźnienie – termin transpozycji dyrektywy upłynął 3 lipca 2021 r. Prace nie powinny jednak przebiegać w pośpiechu, ponieważ nowe prawo będzie w mniejszym lub większym stopniu wpływać na działalność większości przedsiębiorstw działających na szeroko pojętym rynku FMCG. Jakie najważniejsze regulacje znajdujemy w projekcie?
Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej oraz niektórych innych ustaw – ustawa implementująca unijną dyrektywę Single Use Plastics – reguluje całe spektrum zagadnień związanych z wprowadzaniem do obrotu plastikowych przedmiotów jednorazowego użycia. Przede wszystkim:
- Wprowadza całkowity zakaz wprowadzania do obrotu niektórych produktów
- Zmniejsza możliwość stosowania części produktów
- Obejmuje niektóre produkty wymogiem finansowania kosztów ich recyklingu
Podział produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych
Ad. 1. Do produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych objętych zakazem wprowadzania do obrotu zalicza się patyczki higieniczne, sztućce (widelce, noże, łyżki, pałeczki), talerze, słomki, mieszadełka do napojów, patyczki mocowane do balonów, pojemniki na żywność wykonane z polistyrenu ekspandowanego, pojemniki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego, kubki na napoje, w tym ich zakrętki i wieczka, wykonane z polistyrenu ekspandowanego.
Ad. 2. Do produktów podlegających zmniejszaniu stosowania zalicza się kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka, pojemniki stosowane w celu umieszczania w nich żywności do bezpośredniego spożycia na miejscu lub na wynos, żywności zwykle spożywanej bezpośrednio z opakowania lub gotowej do spożycia bez dalszej obróbki, takiej jak przyrządzanie, gotowanie lub podgrzewanie. Do tej grupy zalicza się pojemniki na żywność typu fast food lub na inne posiłki gotowe do spożycia, z wyjątkiem pojemników na napoje, talerzy oraz paczek i owijek zawierających żywność.
Ad. 3. Produkty objęte wymogiem dotyczącym finansowania kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów to wymienione w poprzednim akapicie kubki i pojemniki na żywność, a także paczki i owijki wykonane z elastycznych materiałów zawierające żywność przeznaczoną do bezpośredniego spożycia bez dalszej obróbki, pojemniki na napoje o pojemności do trzech litrów, kubki na napoje, w tym ich pokrywki i wieczka oraz lekkie plastikowe torby na zakupy.
Obowiązek pobierania opłaty
Ustawa nakłada na firmy detaliczne, hurtowe, gastronomiczne i vendingowe obowiązek pobierania opłaty od nabywającego produkty z grupy SUP. Opłata nie jest pobierana, gdy sprzedawane są fabrycznie zapakowane produkty – w tym wypadku stosowną opłatę wnoszą producenci. Firmy handlowe i gastronomiczne będą miały ponadto obowiązek zapewnienia nabywcom dostępności w sprzedaży opakowań wielokrotnego użytku lub opakowań wytworzonych z materiałów innych niż tworzywa sztuczne – nie dotyczy to urządzeń vendingowych.
Jak czytamy w uzasadnieniu, opłata ta ma na celu zniechęcenie konsumentów do nabywania opakowań jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych na rzecz opakowań i produktów z alternatywnych tworzyw lub opakowań i produktów wielokrotnego użytku, a w rezultacie osiągnięcie zmniejszenia ich stosowania.
Maksymalna wysokość opłaty
Maksymalna stawka ww. opłaty może wynieść 1 zł za jedną sztukę opakowania, natomiast rzeczywista stawka opłaty zostanie określona w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw klimatu w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów i ministrem właściwym do spraw gospodarki. Opłata będzie mogła stanowić całkowity koszt opakowania dla użytkownika końcowego albo zostanie doliczona do ceny ustalonej przez jednostkę handlową lub gastronomiczną.
Firmy handlowe, gastronomiczne i vendingowe będą wnosić opłatę na odrębny rachunek bankowy marszałka województwa właściwego ze względu na miejsce jej pobrania. Jeśli firma nie wniesie terminowo całości lub części opłaty, marszałek określi wysokość zaległości z tytułu tej opłaty, a jeśli jego decyzja nie zostanie wykonana, ustali dodatkową opłatę w wysokości 50 proc. kwoty niewniesionej opłaty pierwotnej.
Przedsiębiorcy mający obowiązek pobrania opłaty będą zobowiązani do prowadzenia ewidencji, w postaci papierowej lub elektronicznej, liczby nabytych i wydanych nabywcy końcowemu produktów jednorazowego użytku objętych opłatą. Dokumenty te będą musieli przechowywać przez pięć lat, Ponadto, przedsiębiorcy będą musieli składać stosowne sprawozdania, zawierające m.in. dane o liczbie nabytych i wydanych produktów.
Finansowanie kosztów recyklingu
Ustawa nakłada na przedsiębiorców, którzy wprowadzają do obrotu produkty wymienione w p. 3., obowiązek ponoszenia kosztów związanych z zagospodarowaniem odpadów powstałych z z tych produktów. Finansowanie ma objąć koszty zbierania odpadów pozostawionych w publicznych systemach zbiórki, w tym koszty utworzenia i utrzymania tych systemów, transportu tych odpadów i ich zagospodarowania.
Maksymalna stawka opłaty wynosi 0,20 zł za 1 kg oraz 0,03 zł za 1 sztukę oddzielnie dla każdego rodzaju wprowadzanego do obrotu produktu.
Wykorzystanie surowców wtórnych
Przedsiębiorcy wprowadzający do obrotu jednorazowe butelki plastikowe o pojemności do trzech litrów są zobowiązani do zapewnienia w tych opakowaniach minimalnej zawartości tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, wynoszącej co najmniej 25 proc. od roku 2025 (dotyczy tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu, jeżeli głównym składnikiem tych opakowań jest politereftalan etylenu), oraz docelowego poziomu wynoszącego co najmniej 30 proc. w roku 2030 (dotyczy opakowań ze wszystkich rodzajów tworzyw sztucznych).
Ponadto przedsiębiorcy ci będą zobowiązani do osiągnięcia poziomów selektywnego zbierania odpadów powstałych z tych opakowań, samodzielnie lub za pośrednictwem organizacji odzysku opakowań. Wymagane poziomy zbierania ww. odpadów opakowaniowych wynoszą od roku 2025 – 77 proc. oraz od roku 2029 – 90 proc.
System kaucyjny
Projektodawca zaznaczył, że problematyka rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) dotycząca selektywnego zbierania butelek do celów recyklingu (wprowadzenie zbiórki butelek w systemie kaucyjnym) jest przedmiotem prac w ramach odrębnego procesu legislacyjnego – projektu ustawy o zmianie ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi – który będzie ostatecznie w pełni regulował to zagadnienie. W projekcie tym założono, że realizacja selektywnego zbierania butelek będzie realizowana w ramach systemu kaucyjnego tworzonego w imieniu przedsiębiorców przez tzw. podmiot reprezentujący.
Rozwiązanie w postaci systemu kaucyjnego w przyszłości posłuży do zapewnienia poziomów selektywnego zbierania, o których mowa w art. 9 dyrektywy 2019/904. Natomiast do tego czasu zostanie wprowadzone rozwiązanie oparte o ROP (również wskazane w tym artykule dyrektywy), w ramach którego przedsiębiorcy wprowadzający napoje w opakowaniach będą mieli obowiązek zapewnienia poziomów selektywnego zbierania odpadów opakowaniowych. Tak jak w przypadku dotychczasowych obowiązków wynikających z ROP dla opakowań (recykling), planuje się, że wprowadzający będą mogli powierzyć obowiązek w zakresie selektywnego zbierania organizacji odzysku opakowań albo realizować go samodzielnie – czytamy w uzasadnieniu do projektu ustawy implementującej SUP.