Komisja Europejska zaleca zwiększenie recyklingu w 18 państwach członkowskich,w tym w Polsce
Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ): Komisja Europejska (KE) zaleca działania mające na celu zwiększenie recyklingu w 18 państwach członkowskich. Chodzi o kraje, w przypadku których istnieje ryzyko, iż nie będą w stanie osiągnąć wytyczonych celów dotyczących odpadów.
Konieczne zwiększenie recyklingu
W opublikowanym w ubiegłym tygodniu sprawozdaniu KE wskazała państwa członkowskie, w przypadku których istnieje ryzyko, że nie będą w stanie osiągnąć celu wyznaczonego na 2025 r. Chodzi o cel wytyczony w zakresie przygotowania do ponownego użycia i recyklingu odpadów komunalnych i opakowaniowych. Dotyczy to także celu dotyczącego składowania odpadów do 2035 r. Według KE, dziewięć państw członkowskich jest na dobrej drodze do osiągnięcia celów na 2025 r. Są to: Austria, Belgia, Czechy, Dania, Holandia, Niemcy, Luksemburg, Słowenia i Włochy.
Istnieje jednak ryzyko, że 18 państw członkowskich nie osiągnie obu celów wyznaczonych na 2025 r. Według KE, Estonia, Finlandia, Francja, Hiszpania, Irlandia, Łotwa, Portugalia i Szwecja mogą nie osiągnąć celu dotyczącego odpadów komunalnych. Z kolei dziewięć pozostałych krajów może nie osiągnąć celów na 2025 r., zarówno w zakresie odpadów komunalnych, jak i ogólnych odpadów opakowaniowych. Do tej grupy należą: Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Grecja, Litwa, Malta, Polska, Rumunia, Słowacja i Węgry. Niektóre kraje nadal składują większość odpadów komunalnych i prawdopodobnie nie spełnią wyznaczonego na 2035 r. celu ograniczenia składowania. Komisja zaznaczyła, że przedstawia tym państwom członkowskim zalecenia, opierając się na stałym wsparciu finansowym i technicznym. Wsparcie to jest zapewniane w celu poprawy wyników w zakresie gospodarowania odpadami.
Wzrasta ilość wytwarzanych odpadów
Każdego roku Europejczycy wytwarzają średnio 530 kg odpadów komunalnych na osobę – wskazuje KE. Organ unijny zaznacza przy tym, że ilość ta obejmuje odpady pochodzące z gospodarstw domowych i podobne odpady z przedsiębiorstw. Chociaż odpady te są coraz częściej poddawane recyklingowi, to stanowią one jeden z najtrudniejszych do zagospodarowania strumieni odpadów. W Unii Europejskiej (UE) ok. 50% odpadów komunalnych poddaje się recyklingowi lub kompostowaniu. Z kolei 23% odpadów deponuje się na składowiskach. W ostatnich latach można było zaobserwować stopniowy, lecz stały wzrost ilości wytwarzanych odpadów opakowaniowych – wskazuje KE. W latach 2013–2020 ilość wytworzonych odpadów opakowaniowych wzrosła w całej UE o 15%, osiągając masę niemal 80 mln ton. Około 64% odpadów opakowaniowych jest obecnie poddawanych recyklingowi, choć różni się to w zależności od materiału. Ponad 75% opakowań papierowych, tekturowych i metalowych jest poddawanych recyklingowi, w porównaniu z mniej niż 40% opakowań z tworzyw sztucznych. Te ostatnie stanowią problem w większości państw UE. Zdaniem UE, w przypadku wielu z nich, istnieje ryzyko, że nie będą w stanie osiągnąć celu dotyczącego recyklingu odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych.
Znaczne różnice między państwami członkowskimi
Ze sprawozdania wynika, że istnieją znaczne różnice w wynikach w zakresie gospodarowania odpadami w całej UE. W przypadku niektórych krajów pozostaje jeszcze wiele do zrobienia, aby osiągnąć cele uzgodnione w prawodawstwie UE – podkreśla KE. Organ unijny zaznacza, że konieczne są dalsze reformy. W tym zakresie KE wylicza w szczególności zapewnienie przetwarzania bioodpadów, które stanowią jedną trzecią odpadów komunalnych. Ważna jest także selektywna zbiórka odpadów – warunek wstępny recyklingu – oraz poprawa jakości danych. Jednocześnie KE stwierdza, że większość państw unijnych wprowadziła lub jest w trakcie wdrażania reform dotyczących odpadów w celu poprawy wskaźników recyklingu. Zdaniem KE część z nich powinna przynieść rezultaty w nadchodzących latach.
Na wyniki państw wpłynęły również czynniki zewnętrzne – wskazuje KE. W tym zakresie Komisja zwraca uwagę na pandemię COVID-19, która w niektórych państwach ograniczyła lub wstrzymała selektywną zbiórkę. Niedawny gwałtowny wzrost cen energii ma również negatywny wpływ na działalność związaną z recyklingiem – dodaje KE.
Zwiększenie recyklingu – zalecenia i wsparcie UE
Komisja przedstawia szczegółowe zalecenia dla 18 państw członkowskich. Chodzi o te kraje, w przypadku których istnieje ryzyko, że nie będą w stanie osiągnąć głównych celów w zakresie recyklingu na 2025 r. Zalecenia te obejmują szeroki zakres działań. Komisja wylicza tu: ograniczenie ilości odpadów nienadających się do recyklingu, zwiększenie ponownego użycia oraz selektywnej zbiórki. Wśród tych zaleceń znalazł się także rozwój zdolności przetwarzania odpadów do pod kątem recyklingu i poprawa zarządzania. Wśród zaleceń KE są także wdrażanie instrumentów ekonomicznych i podnoszenie świadomości.
Jednocześnie KE podkreśla, iż będzie nadal wspierać państwa członkowskie we wdrażaniu wspólnotowych przepisów dotyczących odpadów. Ma to być realizowane poprzez wsparcie z funduszy UE oraz pomoc techniczną. Ta ostatnia ma być prowadzona np. poprzez przegląd wdrażania polityki ochrony środowiska, wymianę najlepszych praktyk i promowanie wzajemnego uczenia się. Władze krajowe są jednak odpowiedzialne za zwiększenie działań politycznych i intensyfikację działań w terenie – dodaje KE.
Ponadto KE przedstawiła inicjatywy, które przyczyniają się do rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ) i będą wspierać państwa członkowskie w poprawie wyników w zakresie gospodarowania odpadami i osiąganiu celów. Inicjatywy tego typu to m.in. wnioski dotyczące nowych rozporządzeń w sprawie przemieszczania odpadów oraz pakowania i odpadów opakowaniowych. Mieści się tutaj także wniosek w sprawie ekoprojektu dla zrównoważonych produktów.
Potrzebne zwiększenie recyklingu, by osiągnąć wyznaczone cele
Omawiane sprawozdanie w ramach systemu wczesnego ostrzegania ocenia prawdopodobieństwo, że państwa członkowskie osiągną cele w zakresie recyklingu na 2025 r. Są one określone w dyrektywie ramowej w sprawie odpadów i dyrektywie w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych. Obejmują one osiągnięcie poziomu 55% w przypadku recyklingu i przygotowania do ponownego użycia odpadów komunalnych. Mieści się tu także poziom 65% w przypadku recyklingu odpadów opakowaniowych ogółem. Dotyczy to również celów w zakresie recyklingu określonych materiałów z odpadów opakowaniowych (75% w przypadku papieru i tektury, 70% w przypadku szkła, 70% w przypadku opakowań metalowych, 50% w przypadku aluminium, 50% w przypadku tworzyw sztuczny i 25% w przypadku drewna).
Omawiane sprawozdanie zawiera również wstępną ocenę celu, jakim jest ograniczenie poziomu składowania odpadów komunalnych. Deponowanie na składowiskach tej części strumienia odpadów ma być ograniczone do mniej niż 10% do 2035 r.
Jak zaznacza KE, jednym z głównych problemów określonych jako utrudniające osiągnięcie wyników w zakresie recyklingu jest gospodarowanie bioodpadami. Jednocześnie Komisja wskazuje, że obowiązek selektywnego zbierania bioodpadów ma zastosowanie od 1 stycznia 2024 r.
System wczesnego ostrzegania ujawnił problemy w zakresie gospodarki odpadami
Sprawozdanie w ramach systemu wczesnego ostrzegania opiera się na przeglądzie wdrażania polityki ochrony środowiska. Ujawnił on już problemy związane z wdrażaniem wspólnotowych przepisów UE dotyczących odpadów. W szczególności w UE nadal działa prawie 2 tys. nielegalnych lub niespełniających norm składowisk odpadów. Stanowią one znaczne źródło zanieczyszczeń i gazów cieplarnianych oraz utraconą szansę na odzyskanie surowców wtórnych.