Raport Komisji Europejskiej – kontrole urzędowe żywności wymagają poprawy
Raport Komisji Europejskiej – kontrole urzędowe żywności wymagają poprawy. Komisja Europejska opublikowała raport dotyczący kontroli żywności, pasz, zwierząt i roślin. Autorzy raportu twierdzą, że programy kontroli wymagają poprawy.
Raport obejmuje krajowe kontrole urzędowe oraz kontrole Komisji Europejskiej dotyczące systemów krajowych w latach 2019 i 2020.
Kontrole i audyty weryfikują, czy firmy przestrzegają wymogów prawnych i zapewniają bezpieczny handel żywnością, zwierzętami oraz roślinami w obrębie UE i w krajach spoza UE. Organy krajowe są odpowiedzialne za przeprowadzanie urzędowych kontroli opartych na ryzyku.
Wszystkie kraje UE napotkały problemy we wdrażaniu pełnych programów kontroli z powodu ograniczeń dotyczących powstrzymania pandemii COVID-19, poziomu personelu, zasobów i Brexitu.
Działania agencji krajowych obejmowały odroczenie i/lub zmniejszenie liczby kontroli w niektórych obszarach w oparciu o ocenę ryzyka; skrócenie czasu kontroli poprzez zdalne przeprowadzenie części dokumentacyjnej oraz przy użyciu technik zdalnego audytu.
Niezgodność i sankcje
Zgodnie z danymi zebranymi z 26 krajów UE, w 2020 roku organy krajowe przeprowadziły 4,1 mln kontroli urzędowych, w których wykryto około 655 000 niezgodności, co doprowadziło do nałożenia 388 000 sankcji administracyjnych i 12 700 postępowań sądowych. Największej ilości kontroli podlegał transportowi zwierząt, ale najwięcej niezgodności stwierdzono w gastronomii, a najwięcej sankcji dotyczyło żywności na poziomie hurtowym. Ponad 9500 działań prawnych dotyczyło żywności i bezpieczeństwa żywności.
Świeże mięso było najczęściej zgłaszaną kategorią niezgodną z wymogami ze względów mikrobiologicznych, natomiast napoje oraz owoce i warzywa ze względu zanieczyszczeń pestycydami. Zgłoszono także 14 przypadków niezgodności i sankcje związanych z napromienianiem żywności.
Jakie problemy?
Zidentyfikowano problemy związane z utrzymaniem pomieszczeń i sprzętu, higieną osobistą i szkoleniami, przechowywaniem żywności, procedurami opartymi na zasadach HACCP, obchodzeniem się z żywnością oraz przestrzeganiem daty minimalnej trwałości lub przydatności do spożycia. Organy krajowe stwierdziły, że powody nieprzestrzegania przepisów obejmują nieznajomość przepisów przez przedsiębiorstwa, a czasem celowe wykroczenia.
Przekazywane informacje dotyczące kontroli wymierzonych w nieuczciwe były bardzo ograniczone. Przeprowadzono pilotażowe badania informacyjne dwóch krajów UE w 2019 r. i czterech w 2020 r., a dwa kolejne zaplanowano na ten rok. Na podstawie ustaleń w tym roku zaplanowano opublikowanie wytycznych.
Belgia, Holandia i Szwecja uwzględniają wyniki prywatnych systemów gwarancji osób trzecich w swoich systemach kontroli urzędowych. Belgia zauważyła, że wyniki kontroli są lepsze w przedsiębiorstwach certyfikowanych w ramach tych programów.
Działania egzekucyjne obejmują zarówno ostrzeżenia ustne i pisemne, zajęcie i zniszczenie towarów, jak i tymczasowe usunięcie lub ograniczenie zezwoleń przedsiębiorstw. Firmy mogą zostać ukarane grzywną, ale skierowanie sprawy do sądu pozostaje ostatecznością.
Unijne audyty agencji krajowych
W latach 2019 i 2020 przeprowadzono 170 audytów i kontroli systemów kontroli urzędowych krajów UE, w tym 43 wyłącznie zdalnych. Zaowocowało to 527 rekomendacjami.
Kontrole Komisji UE zidentyfikowały słabości w niektórych systemach krajowych i wskazały, gdzie jest miejsce na poprawę. Działania następcze w związku z zaleceniami audytu pokazują, że agencje krajowe na ogół podejmują działania naprawcze w celu usunięcia niedociągnięć.
Wyzwania
Podczas audytów w dziedzinie bezpieczeństwa żywności zwrócono uwagę na szczególne wyzwania stojące przed właściwymi organami w państwach UE i dotyczące następujących kwestii:
- żywność gotowa do spożycia (pochodzenia zwierzęcego) – potrzeba szkoleń i innego wsparcia dla urzędników oraz brak systematycznych przeglądów przedsiębiorstw ogranicza działania następcze związane z niedociągnięciami wykrytymi w procedurach przedsiębiorstw w zakresie zapobiegania zanieczyszczeniom krzyżowym oraz pobierania próbek i przeprowadzania badań;
- mięso końskie – audyty przeprowadzone w następstwie skandalu z mięsem końskim wykazały problemy z paszportami koni, bazami danych i kontrolą rejestrowania niedozwolonych zabiegów; oraz
- żywność niepochodząca od zwierząt – istnieje potrzeba poprawy kontroli mrożonych owoców miękkich i warzyw.
W przypadku Salmonelli u drobiu audyty wykazały, że wiele krajów posiada programy, które są zgodne z wymogami i skutecznie spełniają cele UE w zakresie występowania Salmonelli. Jednak w większości przypadków wskaźnik wykrywalności w próbkach pobranych przez firmy był znacznie niższy niż w próbkach oficjalnych. Może to sprawić, że pobieranie próbek przez firmy będzie nieefektywnym wkładem w programy i sugeruje, że infekcje stada na niskim poziomie pozostają niewykryte, stwierdziła Komisja.
Postępowania sądowe
W 2019 r. Komisja wszczęła postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przeciwko Czechom w związku z systematycznymi kontrolami urzędowymi niektórych środków spożywczych pochodzących z innych państw UE za każdym razem, gdy środki te wprowadzano na terytorium tego kraju, co stanowi naruszenie przepisów UE dotyczących kontroli urzędowych zapewniających zgodność z prawem paszowym i żywnościowym oraz przepisami dotyczącymi zdrowia zwierząt i dobrostanu zwierząt.
W 2019 r. Komisja zamknęła dwa długoletnie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego:
- Grecja: postępowanie dotyczyło niedoboru personelu przypisanego do służb odpowiedzialnych za kontrole weterynaryjne; oraz
- Portugalia: postępowanie dotyczyło środków mających na celu zapobieżenie rozprzestrzenienia się w UE węgorka sosnowca.
W 2019 r. Trybunału Sprawiedliwości UE orzekł, że Włochy nie podjęły skutecznych działań zapobiegających dalszemu rozprzestrzenianiu się wymagającego kwarantanny szkodliwego organizmu Xylella fastidiosa w Apulii.
W latach 2019–2020 Komisja nie kierowała żadnych spraw do Trybunału w obszarach podlegających kontrolom urzędowym, o których mowa w niniejszym sprawozdaniu.