Więcej ukraińskich produktów w UE – rolnicy ostrzegają przed skutkami
W lipcu 2025 roku Unia Europejska i Ukraina uzgodniły przegląd Głębokiej i Kompleksowej Strefy Wolnego Handlu (DCFTA), wzmacniając tym samym wzajemne relacje handlowe oraz wspierając proces integracji Ukrainy z jednolitym rynkiem UE.
5 czerwca 2025 roku wygasły tzw. Autonomiczne Środki Handlowe (ATM), które przez ponad dwa lata zapewniały Ukrainie bezcłowy dostęp do rynku UE. Nowe ustalenia w ramach przeglądu DCFTA mają charakter długoterminowy, dając stabilność zarówno ukraińskim, jak i unijnym operatorom.
Co zawiera umowa?
Umowa przewiduje zróżnicowane podejście do produktów rolnych:
- Zliberalizowane produkty: m.in. mleko fermentowane, przetwory mleczne, otręby, soki, grzyby, część przetworów spożywczych.
- Ograniczone kontyngenty taryfowe (TRQ) pozostają dla produktów wrażliwych takich jak:
- Pszenica
- Kukurydza
- Jęczmień
- Mięso drobiowe
- Wieprzowina
- Jaja i albuminy
- Cukier
- Miód, mleko w proszku, masło – również w określonych limitach
Pełne zestawienie znajduje się w tabelach poniżej, z wyraźnym rozróżnieniem na aktualne i zmienione kwoty.
Mechanizm ochronny
UE i Ukraina wprowadziły solidny mechanizm zabezpieczający, który może być aktywowany, gdyby liberalizacja handlu powodowała negatywne skutki dla którejkolwiek ze stron – również na poziomie poszczególnych państw członkowskich. Jest to istotne zwłaszcza w kontekście ochrony rolników w krajach sąsiadujących z Ukrainą.
Korzyści gospodarcze
Dla Ukrainy:
- Zachowanie dostępu do rynku UE na poziomie zbliżonym do lat ubiegłych.
- Ułatwienie eksportu tradycyjnych produktów rolnych mimo wojny i utraty innych rynków.
- Szansa na pełną integrację gospodarczą z UE do 2028 roku, pod warunkiem dostosowania do unijnych norm (m.in. dobrostan zwierząt, pestycydy, leki weterynaryjne).
Dla UE:
- Niższe cła lub pełna liberalizacja eksportu żywności, nabiału i mięsa do Ukrainy.
- Wzrost eksportu, który już w 2024 roku osiągnął 3,6 mld euro – z czego 300 mln to produkty mleczne, a 280 mln owoce i warzywa.
Klauzula przeglądowa i dalsze kroki
Umowa zawiera klauzulę przeglądu, która pozwala na ponowną ocenę warunków handlowych w świetle postępów integracyjnych Ukrainy z UE oraz zmieniającej się sytuacji gospodarczej. Po uzgodnieniu szczegółów, dokument ma zostać formalnie zatwierdzony przez Komitet Stowarzyszenia UE–Ukraina, odpowiedzialny za kwestie handlowe.
Podsumowanie
W opinii twórców dokumentu, nowy przegląd Umowy o Pogłębionej i Całościowej Strefie Wolnego Handlu (DCFTA) z lipca 2025 roku stanowi wyważone podejście do liberalizacji handlu. Zakłada on mechanizmy ochronne, kontyngenty oraz dostosowanie ukraińskiego rolnictwa do norm Unii Europejskiej, co ma służyć nie tylko stabilizacji wymiany handlowej, ale również przybliżać Ukrainę do członkostwa w UE. Dokument ten ma także chronić interesy unijnych producentów rolnych, wspierając jednocześnie eksport z Ukrainy.
Tymczasem Wielkopolska Izba Rolnicza, podobnie jak wiele innych organizacji rolniczych, z ogromnym rozczarowaniem przyjęła informację o zawarciu porozumienia między Komisją Europejską a Ukrainą. Decyzja ta została podjęta w ostatnim dniu polskiej prezydencji w Radzie UE – bez żadnych konsultacji z państwami członkowskimi, a przede wszystkim – bez dialogu z przedstawicielami środowiska rolniczego.
Rolnictwo potrzebuje stabilnej perspektywy rozwoju i funkcjonowania. Inwestycje w gospodarstwa rolne – ze względu na rosnące koszty ziemi, maszyn, urządzeń i infrastruktury – wymagają długofalowego planowania i przewidywalnych warunków rynkowych. Młodzi rolnicy nie zdecydują się na podejmowanie tak dużego ryzyka, jeśli nie będą mieli gwarancji stabilności. W tym kontekście zaskakujące i niepokojące są kolejne działania Komisji Europejskiej, podejmowane bez konsultacji z rolnikami. Integracja Ukrainy ze strukturami UE nie może odbywać się kosztem europejskiego rolnictwa i bez udziału rolników w procesie negocjacyjnym. Pamiętamy, jakie skutki przyniosły nieprzemyślane próby wdrażania Zielonego Ładu w sektorze rolnym.
Obecna sytuacja rodzi również poważne pytania o rolę polskiej prezydencji w obszarze rolnictwa oraz o zaangażowanie naszych przedstawicieli w instytucjach unijnych. Proces integracji Ukrainy z Unią Europejską to jedno z największych wyzwań, przed jakimi staną polscy rolnicy w najbliższych latach. Wielkopolska Izba Rolnicza od lat apeluje o otwarty i partnerski dialog w tej sprawie. Zachowanie Komisji Europejskiej podważa już i tak kruche zaufanie rolników do unijnych instytucji.
Zgodnie z nową umową, Ukraina uzyska jeszcze większy niż dotychczas dostęp do unijnego rynku. Musi to wpłynąć negatywnie na ceny płodów rolnych, zwłaszcza że ukraińska produkcja jest znacząco tańsza – często z pominięciem surowych norm i standardów, których przestrzegać muszą rolnicy w UE. Rynek rolny, jako rynek towarów masowych, reaguje gwałtownie nawet na niewielki wzrost podaży – przy stałym popycie prowadzi to do znacznych spadków cen.
Największe zaniepokojenie budzi jednak brak spójnej wizji rozwoju rolnictwa w Unii Europejskiej. Odnosimy wrażenie, że Komisja Europejska celowo marginalizuje ten sektor, otwierając unijny rynek na tanich producentów żywności z krajów Ameryki Południowej czy Ukrainy. Wciąż brakuje decyzji dotyczących przyszłości Wspólnej Polityki Rolnej oraz jej budżetu. Wielkopolska Izba Rolnicza wielokrotnie apelowała o rozpoczęcie kompleksowych rozmów z organizacjami rolniczymi w celu wypracowania najlepszych rozwiązań dla przyszłości europejskiego rolnictwa.
W tabeli poniżej przedstawimy aktualne i nowe kwoty kontyngentów taryfowych.
| UE – kontyngenty taryfowe (w tonach) | Aktualne kwoty | Zmienione kwoty |
| Mięso drobiowe (2 kontyngenty) | 90 000 | 120 000 |
| Jaja i albuminy (2 kontyngenty) | 6 000 | 18 000 |
| Mięso wołowe | 12 000 | bez zmian |
| Mięso wieprzowe (2 kontyngenty) | 40 000 | bez zmian |
| Mięso baranie | 2 250 | bez zmian |
| Pszenica zwyczajna i granulat (bez mąki) | 1 000 000 | 1 300 000 |
| Kukurydza i pellet (bez mąki) | 650 000 | 1 000 000 |
| Jęczmień i pellet (bez mąki) | 350 000 | 450 000 |
| Mąka pszenna, jęczmienna i kukurydziana (podzielona z obowiązujących kontyngentów taryfowych) | 30 000 | |
| Owies | 4 000 | 7 700 |
| Kasza i mączka jęczmienna; ziarna zbóż obrobione inaczej | 7 800 | 33 200 |
| Otręby, ostre, resztki | 21 000 | 85 000 |
| Otręby (zawartość skrobi < 28 / 35%) | zliberalizowano | |
| Przetwory zbożowe | 2 000 | 3 000 |
| Słód i gluten | 7 000 | 17 500 |
| Skrobie | 10 000 | 24 400 |
| Produkty przetworzone ze skrobi słodowej i skrobi przetworzonej (połączenie istniejących kontyngentów taryfowych) | 8 000 | |
| Cukier biały | 20 070 | 100 000 |
| Produkty przetworzone z cukru i aromatyzowane syropy cukrowe (połączenie istniejących kontyngentów taryfowych) | 7 500 | |
| Inne cukry (połączenie istniejących kontyngentów taryfowych) | 30 000 | |
| Miód | 6 000 | 35 000 |
| Mleko, śmietana i mleko zagęszczone | 10 000 | 15 000 |
| Przetworzona śmietanka mleczna | 500 | zliberalizowano |
| Jogurty, maślanka i kefiry | zliberalizowano | |
| Masło i smarowidła mleczne | 3 000 | 7 000 |
| Mleko odtłuszczone w proszku | 5 000 | 15 400 |
| Pełne mleko w proszku | zliberalizowano | |
| Masło przetworzone | 250 | 375 |
| Mleko fermentowane | 2 000 | zliberalizowano |
| Pomidory konserwowane | 10 000 | 25 000 |
| Sok jabłkowy | 20 000 | 30 000 |
| Sok winogronowy | zliberalizowano | |
| Czosnek | 500 | 750 |
| Kukurydza cukrowa | 1 500 | 2 250 |
| Grzyby (2 kontyngenty) | 1 000 | zliberalizowano |
| Alkohol etylowy | 100 000 | 125 000 |
| Mannitol, sorbitol | 100 | 150 |
| Przetwory spożywcze | 2 000 | zliberalizowano |
| Cygara, papierosy | 2 500 | bez zmian |
Jednocześnie eksporterzy z UE skorzystają z niższych stawek celnych lub pełnej liberalizacji, w przypadku szeregu produktów, takich jak produkty mleczne, karma dla zwierząt lub ryby, oprócz dodatkowych wolumenów kontyngentowych przy preferencyjnych stawkach celnych na drób, wieprzowinę i cukier.
| Ukraina – Kontyngenty taryfowe (w tonach) | Aktualne kwoty | Zmienione kwoty |
| Wieprzowina | 20 000 | 45 000 |
| Mięso drobiowe | 20 000 | 120 000 |
| Cukier | 40 000 | 100 000 |