Stanowisko organizacji producentów rolnych oraz przemysłu przetwórczego w przedmiocie planowanego przyjęcia nowelizacji ustawy dot. opłaty cukrowej

Stanowisko organizacji producentów rolnych oraz przemysłu przetwórczego w przedmiocie planowanego przyjęcia nowelizacji ustawy o zmianie ustawy
o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw tzw. „opłaty cukrowej”, która obejmuje zmiany w zakresie opodatkowania nektarów, wybranych soków oraz  napojów zawierających co najmniej 20% soku/przecieru owocowego lub warzywnego,
do których NIE dodano cukru oraz zagęszczonego soku wykorzystywanego do ich produkcji.

W związku z prowadzonymi konsultacjami społecznymi dotyczącymi projektu ustawy o zmianie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, ustawy o zdrowiu publicznym oraz niektórych innych ustaw, w imieniu reprezentowanych przez niżej podpisane organizacje zrzeszające polskich rolników – producentów owoców i warzyw oraz firmy działające w branży przetwórstwa owocowo-warzywnego, wyrażamy SPRZECIW wobec przyjęcia nowelizacji ustawy w proponowanym kształcie.

Przedstawiając niniejsze stanowisko wyrażamy obawy odnośnie doprecyzowań i zmian zapisów w projekcie ustawy, ale przede wszystkim chcemy podkreślić negatywne skutki, praktycznie dla całej branży rolno – spożywczej. Przedkładając powyższe stanowisko w imieniu podpisanych poniżej organizacji, w szczególności niezrozumiałe jest dla nas objęcie opłatą obciążającą nektary, napoje zawierające co najmniej 20% soku lub przecieru z owoców i/lub warzyw, do których NIE dodano cukru, a nawet niektóre soki, jak również wynikające z nieprecyzyjnego przepisu opodatkowanie koncentratu soku (soku zagęszczonego), wykorzystywanego przez przemysł przetwórczy do produkcji soków, nektarów i napojów, owocowych, warzywnych, warzywno-owocowych lub owocowo-warzywnych.

Dodatkowe obciążenie finansowe powyższych produktów spowoduje zmniejszenie ich spożycia, a w konsekwencji  poważne, być może nieodwracalne skutki, w postaci upadku części gospodarstw rolnych produkujących owoce i warzywa dla przetwórstwa i małych firm przetwórczych, szkody dla polskiego rolnictwa, w szczególności producentów jabłek, owoców miękkich (wiśni, malin, czarnych porzeczek, aronii) i marchwi. Bardzo mocno zwracaliśmy na to uwagę w trakcie procedowania ustawy w 2020 roku, podając stosowne wyliczenia strat w rolnictwie i przetwórstwie. Nasze argumenty zostały wtedy uwzględnione przez autorów zapisów ustawowych.

Już w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku polski przemysł przetwórczy opracował unikatowe receptury nektarów i napojów, oparte na krajowych owocach i warzywach, które do dzisiaj są powszechnie stosowane w Polsce i eksportowane do innych krajów. Przemysł ten ma szczególny charakter na polskim rynku, a w szczególności w dużym stopniu reprezentuje polski kapitał i bogate w porównaniu z innymi krajami europejskimi tradycje produkcji soków, nektarów
i napojów owocowych, warzywnych, warzywno-owocowych oraz owocowo-warzywnych z wysokim udziałem składnika owocowego i warzywnego. Zaplecze surowcowe polskiego przetwórstwa to głównie średnie i małe gospodarstwa rodzinne, które w aktualnej sytuacji rynkowej i gospodarczej oraz przy istniejących barierach eksportowych nie będą w stanie zagospodarować nadwyżki owoców i warzyw, powstałej w wyniku wprowadzenia opłaty od nektarów, niektórych soków oraz napojów owocowych, warzywnych oraz owocowo-warzywnych z udziałem min. 20% soku, ale bez dodatku cukru, tylko z cukrem naturalnie występującym, pochodzącym z owoców i warzyw.

Wprowadzona nowelizacja ustawy, a przez to podwyżka cen nektarów i napojów owocowych i warzywnych dotknie w pierwszej kolejności osoby najuboższe, a oczekiwanym skutkiem nie będzie polepszenie wartości odżywczej spożywanych napojów, ale zastąpienie produktów zawierających wysoki udział soku z polskich owoców lub warzyw tańszymi wyrobami gorszej jakości ze sztucznymi dodatkami.

Wyrażamy nadzieję, że Polski Rząd po raz kolejny podejmie w sprawie istotnej dla polskiego rolnictwa i przemysłu oraz konsumentów, racjonalną decyzję i odstąpi od wprowadzenia opłaty od wartościowych nektarów, niektórych soków oraz napojów owocowych, warzywnych, warzywno-owocowych oraz owocowo-warzywnych bez dodatku cukrów, a także od koncentratu soku (soku zagęszczonego), z których zostały wyprodukowane wyżej wymienione produkty sokownicze. 

Zwracamy szczególną uwagę na:

1. Negatywne i nieodwracalne konsekwencje dla całego sektora owocowo-warzywnego,
   w szczególności dla polskich producentów owoców i warzyw. 

Zmiana definicji w nowelizacji ustawy spowoduje spadek sprzedaży nektarów i napojów owocowych i warzywnych. W konsekwencji spadnie zapotrzebowanie na owoce i warzywa dla przetwórstwa  (dotyczyć to będzie w pierwszej kolejności jabłek i owoców miękkich, takich jak czarne porzeczki, aronia, wiśnie, maliny), ale również marchwi, która jest cennym surowcem do produkcji nektarów i napojów przecierowych. Bariera zapotrzebowania rynków światowych na owoce i ich przetwory, połączona ze spadkiem ich zużycia do napojów w Polsce wygeneruje dużą nadwyżkę i wywoła dalsze napięcia na nasyconym krajowym rynku owoców i warzyw. W świetle tych problemów zagospodarowanie każdej tony krajowych owoców i warzyw jest sprawą priorytetową. Obecnie w produkcji owoców oraz ich przetworów, w szczególności zagęszczonych soków Polska jest liderem europejskim, a w niektórych przypadkach światowym. Warto podejmować takie działania prawno-ekonomiczne, które wzmocnią ten trend, a nie pogorszą pozycję konkurencyjną polskiego sektora rolno-spożywczego. 

• Podważenie podstaw reformulacji, pogorszenie jakości produktów oferowanych     konsumentom.

Polski przemysł przetwórczy dokonuje reformulacji składu nektarów, napojów owocowych, warzywnych i owocowo-warzywnych w szczególności poprzez zwiększenie udziału soku/przecieru owocowego i/lub warzywnego w takich produktach. Wychodząc naprzeciw postulatom reformulacji produktów, przetwórcy podjęli działania celem poszerzenia oferty o wiele innowacyjnych produktów sokowniczych, produkowanych na bazie przecierów i soków otrzymywanych z krajowych owoców
i warzyw (np.  nektary i napoje przecierowe, smoothie, koktajle) bez dodatku jakichkolwiek cukrów. Jednak teraz te starania zostaną przekreślone przez wprowadzenie opłaty od nektarów i innych niesłodzonych napojów owocowych i warzywnych, zawierających jedynie cukry naturalnie występujące w owocach czy warzywach, gdyż w sytuacji drastycznego zwiększenia ceny detalicznej napojów powyżej 20%, konsumenci zaczną poszukiwać napojów tańszych, zawierających, sztuczne aromaty, barwniki czy inne sztuczne dodatki. Szczególną uwagę należy zwrócić na kategorię nektarów owocowych i warzywnych oraz na napoje owocowe i warzywne o wysokiej, powyżej 20%, zawartości soków czy przecierów, które stanowią ważną grupę produktów z punktu widzenia polskiego konsumenta oraz są najzdrowszą alternatywą napojów obok soków, z uwagi na prozdrowotne składniki odżywcze pochodzące z owoców i warzyw oraz technologię produkcji.

Wprowadzenie opłaty cukrowej na wyżej wymienione kategorie spowoduje nieuchronnie:

• Wzmocnienie trendu wprowadzania napojów o obniżonej zawartości soku/przecieru bądź zupełnie bez dodatku składnika owocowego/warzywnego i zatrzymanie trendu prozdrowotnego tj. podnoszenia w ostatnich latach przez producentów zawartości soku czy przecieru w napojach. Zwiększenie ilości dodatku soku do napoju pozwala obniżyć dodatek cukru lub go całkowicie zniwelować celem wypełnienia zaleceń Unii Europejskiej i Narodowego Programu Zdrowia wdrażanego przez Ministerstwo Zdrowia w zakresie reformulacji żywności, mającej służyć m.in. walce z otyłością. Tego typu innowacyjne działanie, w kontekście dodatkowej opłaty, stanie się dla polskich producentów całkowicie nieopłacalne. 
• Nieopłacalność produkcji tradycyjnych i cennych żywieniowo produktów, takich jak nektar/napój z czarnych porzeczek, nektar/napój z wiśni, czy aronii, z  których to owoców, z uwagi na wysoką kwasowość, nie można wyprodukować soku 100% bez dodatku cukru (taki produkt nie nadawałby się do picia). Konsekwencją będzie wycofanie z produkcji tych cennych i tradycyjnych napojów owocowych.

• Zaprzepaszczenie długoletniej tradycji produkcji wysokojakościowych napojów bazujących na krajowych owocach i warzywach

Nieuwzględnienie działań w zakresie reformulacji produktów oraz rozszerzenie zakresu produktów objętych opłatą doprowadzi do pogorszenia jakości spożywanych przez konsumentów napojów. Wskazany wyżej nektar porzeczkowy, zawiera naturalne substancje odżywcze, w tym witaminę C i wiele innych fitoskładników, natomiast nektar/napój owocowo-marchwiowy jest bogaty w błonnik, beta-karoten
i wiele innych fitoskładników, niezbędnych dla organizmu człowieka. Produkty te obciążone zostaną taką samą opłatą sankcyjną, jak bezwartościowy pod względem odżywczym, a za to mniej kosztowny w produkcji napój złożony wyłącznie z wody, substancji o charakterze słodzącym, sztucznych barwników i aromatów. Podany wyżej przykład nektaru porzeczkowego jest o tyle znamienny, że z uwagi na wysoką naturalną kwasowość z czarnej porzeczki nie można wyprodukować niedosładzanego soku nadającego się do spożycia. Nektar z czarnej porzeczki, będący tradycyjnym produktem polskiego przemysłu owocowo-warzywnego (otrzymał m.in. znak „Jakość Tradycja”),
w wyniku planowanego opodatkowania napojów może stracić swoją pozycję rynkową kosztem napojów niezawierających dodatku soku czy przecieru. Ten sam problem dotyczy większości nektarów z owoców krajowych, takich jak nektar wiśniowy czy aroniowy, które również ze względu na charakterystyczny kwaśny lub cierpki smak wymagają dodatku cukru. Przy czym dodatek cukru nie niweluje w tym przypadku właściwości prozdrowotnych.

Biorąc pod uwagę powyższe argumenty, proponujemy następujące zmiany do przedmiotowego projektu ustawy:

1. Dodanie w projektowanej definicji napoju z art. 12b ust. 1 ustawy o zdrowiu publicznym, po końcowych słowach „o których mowa w art. 12a ust.1”, poprzedzonych przecinkiem  słów „z wyłączeniem substancji występujących naturalnie w składnikach napoju”, względnie „z wyłączeniem substancji zawartych naturalnie w soku owocowym lub warzywnym będącym składnikiem napoju”.

Tym samym artykuł 12b ust. 1 ustawy o zdrowiu publicznym otrzymałby brzmienie:

„1. Za napój, o którym mowa w art. 12a ust. 1, uważa się wyrób w postaci:

1) płynu przeznaczonego do bezpośredniej konsumpcji,

2) skoncentrowanej, będący środkiem spożywczym przeznaczonym do sporządzania napoju w postaci płynu przeznaczonego do bezpośredniej konsumpcji

– klasyfikowany do pozycji 2009, 2106, 2202 Nomenklatury scalonej (CN) zgodnej z rozporządzeniem Rady (EWG) nr 2658/87 z dnia 23 lipca 1987 r. w sprawie nomenklatury taryfowej i statystycznej oraz w sprawie Wspólnej Taryfy Celnej (Dz.  Urz. WE L 256 z 07.09.1987, str. 1, z późn. zm. − Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 2, t. 2, str. 382, z późn. zm.), w którego składzie znajduje się co najmniej jedna z substancji, o których mowa w art. 12a ust. 1  z wyłączeniem substancji występujących naturalnie w składnikach napoju” [względnie: „z wyłączeniem substancji zawartych naturalnie w soku owocowym lub warzywnym będącym składnikiem napoju”] .

• W konsekwencji przyjęcia powyższej zmiany do projektu, należałoby również zmodyfikować art. 12b ust. 2 pkt 5 poprzez usunięcie ppkt b), w wyniku czego pkt 5 otrzymuje brzmienie „w których udział masowy soku owocowego, warzywnego, warzywno-owocowego lub owocowo-warzywnego wynosi nie mniej niż 20% składu surowcowego  i zawartość cukrów jest mniejsza lub równa 5g w przeliczeniu na 100 ml napoju oraz nie dodano do nich kofeiny lub tauryny”.
• Celem nierozszerzenia regulacji na kategorię napojów owocowych i/lub warzywnych z niewielką ilością naturalnej kofeiny (np. w wyniku dodania do napoju w celach smakowych ekstraktu herbaty), należałoby albo zmodyfikować definicję napoju w sposób wskazany powyżej w pkt. 1 (to jest przez dodanie słów „z wyłączeniem substancji występujących naturalnie
  w składnikach napoju”), względnie dodanie do ustawy przepisu, zgodnie z którym
  „Nie podlegają opłacie, o której mowa art. 12f ust. 3, dostawa napojów, w których jedynym źródłem kofeiny jest dodatek kawy, herbaty lub kakao w dowolnej postaci, w tym także w postaci ekstraktu”.
• Art. 12d ust. 2 ustawy o zdrowiu publicznym powinien otrzymać brzmienie: „Dostawa napojów w postaci, o której mowa w art. 12b ust. 1 pkt 2, do producenta napojów w postaci, o której mowa w art. 12b ust. 1 pkt 1, nie podlega opłacie”

w konsekwencji, z projektu nowelizacji wykreślony zostanie art. 12e ust. 1a ww. ustawy.

Przedstawiając powyższe argumenty i propozycje zwracamy się z uprzejmą prośbą o ponowną analizę celów, zastosowanych mechanizmów i narzędzi w projektowanej ustawie biorąc również pod uwagę skutki zdrowotne, społeczne i gospodarcze (uwzględniając również prognozę mniejszych wpływów do budżetu Państwa z powodu spadku sprzedaży w kategorii nektarów i napojów owocowych i warzywnych a nawet niektórych soków).

Stanowisko podpisały następujące Organizacje:

1. Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków

2. Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw – Spółdzielnia Osób Prawnych

3. Krajowe Stowarzyszenia Przetwórców Owoców i Warzyw

4. Polska Izba Produktu Regionalnego i Lokalnego

5. Związek Sadowników RP

6. Federacja Branżowych Związków Grup Producentów Rolnych

7. Krajowa Izba Gospodarcza Przemysłu Spożywczego i Opakowań

8. Krajowa Rada Izb Rolniczych

9. Federacja Gospodarki Żywnościowej RP

10. Stowarzyszenie Sady Grójeckie